به گزارش پایگاه خبری همزمان، سال ۲۰۲۰ میلادی سالی چالش برانگیز برای دنیای هنر بود. با وجود آن که رویدادهای هنری به فضای دیجیتال منتقل شدند، هنرمندان و مراکز هنری با کسادی بازار روبرو بودند و موزه‌ها و دیگر موسسات فعال در حوزه فرهنگ و هنر به اصلاح روش‌های سنتی خود در محروم‌سازی اقلیت‌ها و نادیده گرفتن فاکتور تنوع و دربردارندگی، متعهد شدند. روزنامه نشنال در آستانه پایان این سال پرفرازونشیب، در فهرستی به بزرگترین رویدادهای جهان هنر در دوازده ماه گذشته پرداخته که بر تجربه، تفکر و دیدگاه‌های ما درباره هنر در سال پیش‌رو نیز تاثیرگذار خواهند بود.
تعطیلی موسسات فرهنگی و لغو رویدادهای هنری
موج تعطیلی‌های پساکرونایی در دنیای هنر، با لغو نمایشگاه آرت بازل هنگ‌کنگ آغاز شد. نسخه آسیایی رویداد هنری ماموت نیز که قرار بود ماه مارس سال ۲۰۲۰ برگزار شود، یک ماه جلوتر لغو شد و در ادامه کار بسیاری از رویدادهای بزرگ هنری جهان از جمله نمایشگاه آرت پرایز آمریکا و نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر (FIAC) به صورت دومینووار به لغو و تعطیلی کشیده شد. در این حین، متولیان نمایشگاه‌های هنری بزرگی چون فریز نیویورک و آرت بازل سوئیس و میامی به برگزاری نسخه دیجیتال رویدادهای بسنده کردند.
در کنار لغو رویدادهای هنری، مراکز فرهنگی معروف جهان از موزه متروپولیتن تا موزه هنر مدرن نیویورک گرفته تا گالری تیت، موزه ویکتوریا و آلبرت و موزه بریتانیا نیز تعطیل شدند. موزه‌های اروپا و انگلیس با شروع موج دوم شیوع کرونا در فصل پاییز، تاکنون بارها بازگشایی و مجددا تعطیل شده‌اند.
نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب نیز از خسارت ناشی از این ویروس که از اواسط ماه مارس (اسفند ۹۸) در بیشتر کشورهای جهان شایع شد، مصون نماندند. از یک سو، لزوم رعایت فاصله اجتماعی و پرهیز از لمس هرآنچه ممکن است به ویروس آلوده باشد، با تجربه کتاب‌دوستانی که به عشق لمس کتاب های چاپی در این نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند، در تناقض است و از سوی دیگر از آنجایی نمایشگاه‌های سالانه بین‌المللی بستری را برای معرفی ناشران و آثار بین‌المللی مختلف فراهم کرده و راه را برای رونق بازار نشر و کتاب باز می‌کنند، حذف کامل آنها عرصه را بر ناشران تنگ خواهد کرد.
برگزارکنندگان نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در این شرایط سه راه پیش‌رو داشتند: لغو نمایشگاه، برگزاری مجازی یا حضوری آن هم با رعایت شیوه‌نامه‌ها و مقررات سفت و سخت بهداشتی. لندن و پاریس از همان ابتدا تصمیم به لغو نمایشگاه‌های خود گرفتند، سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران لغو شد و مهر ماه بود که خبر لغو برگزاری نمایشگاه کتاب وین اعلام شد. همزمان با تداوم بحران شیوع کرونا، متولیان نمایشگاه کتاب فرانکفورت نیز از برنامه‌های خود برای برپایی غرفه‌های فیزیکی در نمایشگاه امسال منصرف شدند.
مجازی شدن
با تعطیلی مراکز هنری و محدودیت سفرهای بین المللی به دلیل شیوع کرونا، هنر و فرهنگ راه خود را به حوزه دیجیتال باز کرد. اینترنت پر شد از نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های هنری مجازی، کارگاه‌ها و کنفرانس‌های برخط و از بسیاری جهات بیشتر از گذشته با یکدیگر پیوند برقرار کردیم. از رویدادهای برجسته مجازی سال گذشته میلادی می‌توان به پخش اینترنتی و رایگان اجراهای آرشیوی اپرای متروپولیتن و تور مجازی موزه بریتانیا اشاره کرد.
هنر چالش آنلاین
در سال ۲۰۲۰ چالش‌های آنلاین در حوزه هنر بسیار محبوب شدند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به چالش موزه گتی لس‌آنجلس اشاره کرد که در آن از افراد خواسته بودند آثار هنری معروف را در خانه بازسازی کند. هزاران اثر به این موزه فرستاده شد که در آن افراد با به کارگیری عنصر خلاقیت از وسایل خانه و حیوانات خانگیشان برای بازآفرینی آثار برجسته هنری استفاده کرده بودند. یکی دیگر از چالش‌های هنری محبوب سال، چالش موزه یورکشایر انگلیس بود که از متولیان موزه‌ها و موسسات فرهنگی هنری خواسته بود اشیاء موجود در مجموعه‌های خود را در دسته‌هایی چون ترسناک‌ترین یا گستاخانه‌ترین شی به نمایش بگذارند.
اثرات جنبش گسترده ضد نژادپرستی
گفتگوها درباره تبعیض نهادینه شده نژادی در دنیای هنر، پس از به قتل رسیدن جورج فلوید در آمریکا بالا گرفت. در همان حال که معترضان به خیابان ها ریخته بودند، بحث‌های فراوانی در رابطه با بناهای یادبود و مجسمه چهره‌های معروف تاریخی در شهرهای آمریکا و دیگر کشورهای غربی به وجود آمد: آیا این مجسمه‌ها صرفا یک نماد و یادگار تاریخی بودند یا مهر تاییدی بر اعمال سرکوبگران حامی برده‌داری؟ در بریستول آمریکا، معترضان در ماه ژوئن (خرداد- تیر ۹۹) مجسمه ادوارد کالستون از تاجران برده در سده هفدهم و هجدهم میلادی را سرنگون کردند و در دیگر شهرهای این کشور نیز مجسمه‌های توماس جفرسون و کریستف کلمب پایین کشیده شد. این اواخر نیز مجسمه رابرت ادوارد لی از ژنرال‌های ارتش کنفدراسیون آمریکا، از مجموعه مجسمه‌های تالار ملی در واشنگتن حذف شد و قرار است با مجسمه یک فعال حقوق بشری به نام باربارا جونز جایگزین شود.
با به راه افتادن جنبش ضدنژادپرستی «جان سیاه‌پوستان اهمیت دارد»، بسیاری از موزه‌های بزرگ جهان از جمله موزه ملی تاریخ آمریکا با این جریان اعلام همبستگی کردند. این موسسات فرهنگی-هنری ضمن محکوم کردن نژادپرستی، تبعیض و بی‌عدالتی، به چالش کشیدن نژادپرستی نهادینه‌شده و ایجاد بستری مناسب برای ایجاد تنوع و برابری متعهد شدند.
بحران مالی در موزه‌ها
با تشدید مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا، بحران به موزه‌ها و نگارخانه‌های هنری نیز رسید. سازمان یونسکو در گزارشی اعلام کرد به دلیل پیامدهای ناشی از شیوع کرونا، از هر ۸ موزه جهان یک موزه در خطر تعطیلی قرار دارد. بسیاری از موسسات فرهنگی هنری در این دوران از طریق تعدیل نیرو یا فروش مجموعه‌های خود سرپا مانده‌اند، تمهیداتی که با انتقادات گسترده روبه‌رو شد.
موزه متروپولیتن نیویورک که از زمان شیوع کرونا ۱۵۰ میلیون دلار از درآمد خود را از دست داده است، با وجود دریافت ۳ میلیارد دلار کمک مالی، در ماه مارس (اسفند ۹۸- فروردین ۹۹) حدود ۲۰ درصد کارکنان خود را اخراج کرد. در موزه‌ها و موسسات فرهنگی هنری انگلستان نیز وضع به همین منوال بود: موزه معروف تیت ابتدا ۲۹۵ نفر از نیروی کار خود را اخراج کرد و در مرحله دوم از تعدیل ۱۲۰ نیروی دیگر خبر داد، ساوث بانک سنتر لندن نیز در ماه ژوئن (خرداد- تیر ۹۹) نسبت به احتمال اخراج ۴۰۰ نفر از نیروی کار خود هشدار داد و آکادمی سلطنتی هنر نیز از برنامه‌ها برای اخراج ۴۰ درصد از کارکنان خود خبر داده است؛ این تعدیل نیرو و مرخصی‌های اجباری که بیشتر متوجه کارکنان پاره‌وقت و اقلیت‌هاست با موجی از اعتراضات در لندن همراه شد.
در پی این تحولات، همچنین چند صفحه ناشناس در شبکه‌های اجتماعی ساخته شد که در آن کارکنان سابق موزه‌ها درباره رفتارهای تبعیض‌آمیز و نژادپرستانه در موزه‌ها و نگارخانه‌های غربی به ویژه در کشور آمریکا، دست به افشاگری زدند.
انفجار بیروت
انفجار فاجعه بار ماه اوت (مرداد- شهریور ۹۹) در بندر بیروت، صحنه هنری پایتخت لبنان را در هم شکست و آسیبی جدی به نگارخانه‌ها، موزه‌ها و اماکن تاریخی این شهر وارد کرد. به گزارش وزارت فرهنگ لبنان، در این انفجار دست‌کم هشت هزار ساختمان از جمله ۶۴۰ بنای تاریخی خسارت دیدند.
به دنبال این حادثه، سازمان یونسکو، موزه لوور پاریس و دیگر سازمان‌ها و موسسات بین‌المللی کارزاری راه انداختند تا برای بازسازی کتابخانه‌ها، ساختمان‌های تاریخی و موزه های خسارت دیده بیروت کمک مالی جمع کنند. هنرمندان و سازمان‌های هنری منطقه نیز برای جمع آوری اعانه مالی برای پشتیبانی از خیریه‌ها و فضاهای هنری آستین بالا زدند.
پیدایش هنر کرونایی
ماسک‌های تنفسی این روزها به نمادی از بحران شیوع کووید-۱۹ و پیرنگی ثابت در ژانر هنر کرونایی تبدیل شده‌اند. هنرمندان سراسر جهان از ماه مارس سال گذشته (اسفند ۹۸- فروردین ۹۹) به روش‌های مختلف از ادای احترام به کادر درمان گرفته تا خلق یادآورهای بصری از همبستگی در مواجهه با بلاتکلیفی و ترس، به این بحران تاریخی واکنش نشان داده‌اند.
از برجسته‌ترین نمادهای هنر کرونایی می‌توان به موزه هنر کووید، گرافیتی‌های بنکسی هنرمند معروف خیابانی از موش‌هایی که ماسک به چهره دارند و مادربزرگی که عطسه کرده و دندان مصنوعی از دهانش به بیرون پرتاب شده، رعایت مقررات فاصله‌گذاری اجتماعی توسط شخصیت‌های معروف کارتونی و امثالهم اشاره کرد.
بازگرداندن غنیمت‌های تاریخی به کشورهای مبدا
در سال گذشته میلادی تلاش‌ها برای به بار نشستن کارزار بازگرداندن غنیمت‌های تاریخی از موزه‌های اروپایی به کشورهای مبدا شدت گرفت. سنای فرانسه ماه گذشته با امضای یک لایحه متعهد شد ۲۶ مجسمه را از موزه برانلی پاریس به بنین در غرب آفریقا برگرداند و یک شمشیر عتیقه را به سنگال.
امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه که از حامیان طرح بازگرداندن عتیقه‌جات تاریخی غارت شده به کشورهای مبدا است، در سال ۲۰۱۷ در توییتی نوشت: میراث فرهنگی آفریقا دیگر نباید در اسارت موزه‌های اروپایی باقی بماند.
گزارشی که دولت وی در سال ۲۰۱۸ منتشر کرد، نشان داد حدود ۹۰ هزار عتیقه متعلق به آفریقا در کلکسیون های هنری و تاریخی موزه‌های فرانسه وجود دارد که تاکنون تنها تعداد کمی از آنها به کشورهای مبدا بازگردانده شده‌اند.
یک معمار اهل نیجریه به نام دیوید آجایه در حال طراحی یک موزه برای نگهداری از برنزهای بنین است که در حال حاضر در موزه بریتانیا و موزه انسان‌شناسی برلین نگهداری می‌شوند. این مجموعه متشکل از یک هزار پلاک فلزی و مجسمه، در سال ۱۸۹۷ به دست سربازان انگلیسی از کاخ سلطنتی پادشاهی بنین به غنیمت گرفته شد.
ظهور مونولیت‌های جنجالی
پس از آن که یک مونولیت مرموز در ماه نوامبر سال جاری (آبان ۹۹) در یوتای آمریکا کشف شد، سازه‌های فلزی مشابه در نقاط مختلف جهان ظاهر شدند. هلیکوپتری که برای شمردن گوسفندان بر آسمان این منطقه در حال پرواز بود، سازه عجیبی که در صحرای یوتا قدبرافراشته بود را دید و گزارش داد. این مونولیت ۹ روز بعد در تاریخ ۲۷ نوامبر (۷ آذر ۹۹) به همان شکل عجیب و غریبی که ظاهر شده بود، به یکباره ناپدید شد و نمونه‌های مشابه آن در دیگر شهرهای آمریکا و کشورهایی چون رومانی، سوئد، انگلیس، آلمان و نیوزیلند ظاهر شدند.
پس از آنکه فرضیاتی مختلف درباره منشا این مونولیت‌های اسرارآمیز مطرح شد، گروهی هنری به نام مشهورترین هنرمند (The Most Famous Artist) مسئولیت ساخت و نصب مونولیت‌های یوتا و کالیفرنیا را برعهده گرفت و چند نمونه مشابه را هر کدام به قیمت ۴۵ هزار دلار به فروش گذاشت. اما این گروه درباره منشاء نمونه‌ای که در جزیره وایت پیدا شده ابراز بی اطلاعی کرد و گفت: مونولیت دیگر از کنترل ما خارج شده است. خداقوت به تمام آدم فضایی‌هایی که در سراسر جهان به سختی برای اشاعه این افسانه تلاش می‌کنند!
ظاهر شدن این مونولیت‌های اسرارآمیز با رویدادهای فیلم ادیسه فضایی (۲۰۰۱) از استنلی کوبریک مقایسه شده است که در آن از یک مونولیت فضایی به عنوان نمادی تکرارشونده برای نمایش تکامل انسان استفاده می‌شود.
برت هاچینگز خلبانی که اولین مونولیت را در صحرای یوتا کشف کرد در گفت‌وگو با یک رسانه محلی گفت که فکر می‌کند این سازه‌ها کار یک هنرمند موج نو یا یکی از طرفداران سینمای کوبریک باشد.